W styczniu 2012 r. zaczęła obowiązywać Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2022 r. poz. 447 ze zmianami).
Nowy system ma za zadanie wzmocnić wsparcie dysfunkcyjnej rodziny biologicznej dziecka, przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych, a w konsekwencji w przyszłości ograniczyć liczbę dzieci umieszczanych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych. Pomoc dotyczyć ma również rodzin, które sprawują pieczę zastępczą nad dziećmi, pozbawionymi opieki rodzicielskiej.
System pieczy zastępczej to zespół osób, instytucji i działań mających na celu zapewnienie czasowej opieki i wychowania dzieciom w przypadkach niemożności sprawowania opieki i wychowania przez rodziców, a obowiązek wspierania rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych oraz organizacji pieczy zastępczej, w zakresie ustalonym ustawą, spoczywa na jednostkach samorządu terytorialnego oraz na organach administracji rządowej.
Zadania własne gminy wynikające z w/cyt. ustawy:
1) opracowanie i realizacja 3-letnich gminnych programów wspierania rodziny;
2) tworzenie możliwości podnoszenia kwalifikacji przez asystentów rodziny;
3) tworzenie oraz rozwój systemu opieki nad dzieckiem, w tym placówek wsparcia
dziennego, oraz praca z rodziną przeżywającą trudności w wypełnianiu funkcji
opiekuńczo-wychowawczych przez:
a) zapewnienie rodzinie przeżywającej trudności wsparcia i pomocy asystenta rodziny
oraz dostępu do specjalistycznego poradnictwa,
b) organizowanie szkoleń i tworzenie warunków do działania rodzin wspierających,
c) prowadzenie placówek wsparcia dziennego oraz zapewnienie w nich miejsc dla
dzieci;
4) finansowanie:
a) kosztów szkoleń dla rodzin wspierających,
b) podnoszenia kwalifikacji przez asystentów rodziny,
c) kosztów związanych z udzielaniem pomocy, o której mowa w art. 29 ust. 2 ustawy,
ponoszonych przez rodziny wspierające;
5) współfinansowanie pobytu dziecka w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka,
placówce opiekuńczo-wychowawczej, regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej
lub interwencyjnym ośrodku preadopcyjnym;
6) sporządzanie sprawozdań rzeczowo-finansowych z zakresu wspierania rodziny oraz
przekazywanie ich właściwemu wojewodzie,
7) prowadzenie monitoringu sytuacji dziecka z rodziny zagrożonej kryzysem lub
przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczej,
zamieszkałego na terenie gminy;
8) przekazywanie do biura informacji gospodarczej informacji, o której mowa w art. 193 ust. 8.
WSPIERANIE RODZINY
Wspieranie rodziny przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych to zespół planowych działań mających na celu przywrócenie rodzinie zdolności do wypełniania tych funkcji.
Rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych zapewniane jest wsparcie, które polega w szczególności na:
1) analizie sytuacji rodziny i środowiska rodzinnego oraz przyczyn kryzysu w rodzinie;
2) wzmocnieniu roli i funkcji rodziny;
3) rozwijaniu umiejętności opiekuńczo-wychowawczych rodziny;
4) podniesieniu świadomości w zakresie planowania oraz funkcjonowania rodziny;
5) pomocy w integracji rodziny;
6) przeciwdziałaniu marginalizacji i degradacji społecznej rodziny;
7) dążeniu do reintegracji rodziny.
Wspieranie rodziny jest prowadzone w formie:
1) pracy z rodziną;
2) pomocy w opiece i wychowaniu dziecka.
Wspieranie rodziny jest prowadzone za jej zgodą i aktywnym udziałem, z uwzględnieniem zasobów własnych oraz źródeł wsparcia zewnętrznego.
Praca z rodziną jest prowadzona w szczególności w formie:
1) konsultacji i poradnictwa specjalistycznego;
2) terapii i mediacji;
3) usług dla rodzin z dziećmi, w tym usług opiekuńczych i specjalistycznych;
4) pomocy prawnej, szczególnie w zakresie prawa rodzinnego;
5) organizowania dla rodzin spotkań, mających na celu wymianę ich doświadczeń oraz
zapobieganie izolacji, zwanych dalej "grupami wsparcia" lub "grupami
samopomocowymi".
Praca z rodziną jest prowadzona także w przypadku czasowego umieszczenia dziecka poza rodziną.
Rodzina może otrzymać wsparcie przez działania:
1) instytucji i podmiotów działających na rzecz dziecka i rodziny;
2) placówek wsparcia dziennego;
3) rodzin wspierających.
Placówka wsparcia dziennego
W celu wsparcia rodziny dziecko może zostać objęte opieką i wychowaniem w placówce wsparcia dziennego. Placówkę wsparcia dziennego prowadzi gmina, podmiot, któremu gmina zleciła realizację tego zadania lub podmiot, który uzyskał zezwolenie wójta (art. 18 u.w.r.s.p.). Jednocześnie należy pamiętać, iż zgodnie z art. 2 ust. 3 u.w.r.s.p. placówka wsparcia dziennego jest jednostką organizacyjną wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej.
Placówka wsparcia dziennego współpracuje z rodzicami lub opiekunami dziecka,a także z placówkami oświatowymi i podmiotami leczniczymi. Pobyt dziecka w placówce wsparcia dziennego jest nieodpłatny. Pobyt dziecka w placówce wsparcia dziennego jest dobrowolny, chyba że do placówki skieruje sąd.
W przypadku gdy Ośrodek Pomocy Społecznej poweźmie informację o rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych, pracownik socjalny przeprowadza w tej rodzinie wywiad środowiskowy, na zasadach określonych w Ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. z 2021 r. poz. 2268 z późniejszymi zmianami).
Po dokonaniu analizy sytuacji rodziny, pracownik socjalny przeprowadzający wywiad środowiskowy wnioskuje do kierownika Ośrodka Pomocy Społecznej o przydzielenie rodzinie asystenta rodziny.
ASYSTENT RODZINY
Rola asystenta rodziny polega na wzmożonej pracy z rodziną w celu niwelowania jej słabych punktów, nauczeniu jej zachowań, czynności- niejednokrotnie podstawowych- tak, aby możliwe było zbudowanie bądź odbudowanie normalnego funkcjonowania rodziny,
a pozostawienie w niej dziecka nie zagrażało jego rozwojowi.
Asystenta rodziny zatrudnia kierownik jednostki organizacyjnej gminy, która organizuje pracę z rodziną, lub podmiot, któremu gmina na podstawie art. 190 zleciła organizację pracy z rodziną.
Asystent rodziny prowadzi pracę z rodziną w miejscu jej zamieszkania lub w miejscu wskazanym przez rodzinę.
Do zadań asystenta rodziny należy w szczególności:
1) opracowanie i realizacja planu pracy z rodziną we współpracy z członkami rodziny
i w konsultacji z pracownikiem socjalnym, o którym mowa w art. 11 ust. 1;
2) opracowanie, we współpracy z członkami rodziny i koordynatorem rodzinnej pieczy
zastępczej, planu pracy z rodziną, który jest skoordynowany z planem pomocy dziecku
umieszczonemu w pieczy zastępczej;
3) udzielanie pomocy rodzinom w poprawie ich sytuacji życiowej, w tym w zdobywaniu
umiejętności prawidłowego prowadzenia gospodarstwa domowego;
4) udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów socjalnych;
5) udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów psychologicznych;
6) udzielanie pomocy rodzinom w rozwiązywaniu problemów wychowawczych z dziećmi;
7) wspieranie aktywności społecznej rodzin;
8) motywowanie członków rodzin do podnoszenia kwalifikacji zawodowych;
9) udzielanie pomocy w poszukiwaniu, podejmowaniu i utrzymywaniu pracy zarobkowej;
10) motywowanie do udziału w zajęciach grupowych dla rodziców, mających na celu
kształtowanie prawidłowych wzorców rodzicielskich i umiejętności psychospołecznych;
11) udzielanie wsparcia dzieciom, w szczególności poprzez udział w zajęciach
psychoedukacyjnych;
12) podejmowanie działań interwencyjnych i zaradczych w sytuacji zagrożenia
bezpieczeństwa dzieci i rodzin;
13) prowadzenie indywidualnych konsultacji wychowawczych dla rodziców i dzieci;
14) prowadzenie dokumentacji dotyczącej pracy z rodziną;
15) dokonywanie okresowej oceny sytuacji rodziny, nie rzadziej niż co pół roku, i
przekazywanie tej oceny podmiotowi, o którym mowa w art. 17 ust. 1;
16) monitorowanie funkcjonowania rodziny po zakończeniu pracy z rodziną;
17) sporządzanie, na wniosek sądu, opinii o rodzinie i jej członkach;
18) współpraca z jednostkami administracji rządowej i samorządowej, właściwymi
organizacjami pozarządowymi oraz innymi podmiotami i osobami specjalizującymi się
w działaniach na rzecz dziecka i rodziny;
19) współpraca z zespołem interdyscyplinarnym lub grupą roboczą, o których mowa w art. 9a ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (Dz. U. 2021 r. poz. 1249 z późniejszymi zmianami), lub innymi podmiotami, których pomoc przy wykonywaniu zadań uzna za niezbędną.
Liczba rodzin, z którymi jeden asystent rodziny może w tym samym czasie prowadzić pracę, jest uzależniona od stopnia trudności wykonywanych zadań, jednak nie może przekroczyć 20.
FORMY PIECZY ZASTĘPCZEJ
1.Formami rodzinnej pieczy zastępczej są:
1) rodzina zastępcza:
a) spokrewniona, tworzona przez małżonków lub osoby, niepozostające w związku
małżeńskim, u których umieszczono dziecko w celu sprawowania nad nim pieczy
zastępczej, będący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka,
b) niezawodowa, tworzona przez małżonków lub osoby, niepozostające w związku
małżeńskim, u których umieszczono dziecko w celu sprawowania nad nim pieczy
zastępczej, niebędącymi wstępnymi lub rodzeństwem dziecka,
c) zawodowa, w tym zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego i zawodowa
specjalistyczna; tworzona przez małżonków lub osoby, niepozostające w związku
małżeńskim, u których umieszczono dziecko w celu sprawowania nad nim pieczy
zastępczej, niebędącymi wstępnymi lub rodzeństwem dziecka,
2) rodzinny dom dziecka.
2. Rodziny zastępcze oraz rodzinne domy dziecka, na ich wniosek, są wspierane przez rodziny pomocowe, na zasadach określonych w art. 73-75 ustawy.
Rodzina zastępcza oraz rodzinny dom dziecka zapewniają dziecku całodobową opiekę
i wychowanie, w szczególności:
1) traktują dziecko w sposób sprzyjający poczuciu godności i wartości osobowej;
2) zapewniają dostęp do przysługujących świadczeń zdrowotnych;
3) zapewniają kształcenie, wyrównywanie braków rozwojowych i szkolnych;
4) zapewniają rozwój uzdolnień i zainteresowań;
5) zaspokajają jego potrzeby emocjonalne, bytowe, rozwojowe, społeczne oraz religijne;
6) zapewniają ochronę przed arbitralną lub bezprawną ingerencją w życie prywatne
dziecka;
7) umożliwiają kontakt z rodzicami i innymi osobami bliskimi, chyba że sąd postanowi
inaczej.
Rodzina zastępcza oraz prowadzący rodzinny dom dziecka współpracują z ośrodkiem adopcyjnym, koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej i organizatorem rodzinnej pieczy zastępczej.
Współfinansowanie przez gminę pobytu dziecka w pieczy zastępczej
W przypadku umieszczenia dziecka w rodzinie zastępczej albo w rodzinnym domu dziecka gmina właściwa ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem go po raz pierwszy w pieczy zastępczej ponosi odpowiednio wydatki w wysokości:
1) 10% wydatków na opiekę i wychowanie dziecka – w pierwszym roku pobytu dziecka
w pieczy zastępczej,
2) 30% wydatków na opiekę i wychowanie dziecka – w drugim roku pobytu dziecka
w pieczy zastępczej,
3) 50% wydatków na opiekę i wychowanie dziecka – w trzecim roku i następnych
latach pobytu dziecka w pieczy zastępczej.
W przypadku umieszczenia dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej, regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej lub interwencyjnym ośrodku preadopcyjnym gmina właściwa ze względu na miejsce zamieszkania dziecka przed umieszczeniem go po raz pierwszy w pieczy zastępczej ponosi odpowiednio wydatki w wysokości:
1) 10% w pierwszym roku pobytu dziecka w pieczy zastępczej,
2) 30% w drugim roku pobytu dziecka w pieczy zastępczej,
3) 50% w trzecim roku i następnych latach pobytu dziecka w pieczy zastępczej.
– średnich miesięcznych wydatków przeznaczonych na utrzymanie dziecka albo środków finansowych na utrzymanie dziecka w placówce opiekuńczo-wychowawczej typu rodzinnego oraz środków finansowych na bieżące funkcjonowanie tej placówki (art. 191 u.w.r.s.p.).
Przepisów powyższych nie stosuje się w przypadku gdy dziecko zostało umieszczone w pieczy zastępczej przed dniem 1 stycznia 2012 r. (art. 238 u.w.r.s.p.).
Źródło obrazu: Depositphotos
