Zgodnie z ustawą z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (tj. Dz.U. z 2024 r. Poz. 323) świadczeniami opiekuńczymi są:
1) zasiłek pielęgnacyjny
2) świadczenie pielęgnacyjne
3) specjalny zasiłek opiekuńczy - tylko jako ochrona praw nabytych osób, które nabyły bądź nabędą prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego na starych przepisach, obowiązujących do 31 grudnia 2023 r.
Zgodnie z brzmieniem art. 24 ust. 2a ustawy o świadczeniach rodzinnych jeżeli w okresie trzech miesięcy, licząc od dnia wydania orzeczenia o niepełnosprawności lub orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, zostanie złożony wniosek o ustalenie prawa do świadczeń uzależnionych od niepełnosprawności, prawo to ustala się począwszy od miesiąca, w którym złożono wniosek o ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności.
WAŻNE!
1 stycznia 2024r. wejdzie w życie ustawa z dnia 7 lipca 2023 r. o świadczeniu wspierającym (Dz. U. z 2023r. poz. 1429), która zakłada przebudowę dotychczasowego systemu świadczeń dla osób z niepełnosprawnościami oraz ich opiekunów poprzez wprowadzenie od 1 stycznia 2024 r. do systemu prawnego nowego świadczenia – świadczenia wspierającego, oraz modyfikację warunków przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego, a także likwidację specjalnego zasiłku opiekuńczego. Więcej informacji na temat zmian w zasadach dotyczących uprawnień do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego i zasiłku dla opiekuna od 1 stycznia 2024r. kliknij tutaj.
1. Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje:
1) niepełnosprawnemu dziecku (dotyczy dziecka w wieku do 16 roku życia na podstawie orzeczenia o niepełnosprawności bez orzekania o jej stopniu);
2) osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia, legitymującej się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności lub orzeczeniem ZUS o całkowitej niezdolności do pracy i samodzielnej egzystencji lub orzeczeniem ZUS o niezdolności do samodzielnej egzystencji lub orzeczeniem o zaliczeniu do I grupy inwalidzkiej;
3) osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16 roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała w wieku do ukończenia 21 roku życia lub orzeczeniem ZUS o całkowitej niezdolności do pracy lub orzeczeniem o zaliczeniu do II grupy inwalidzkiej;
4) osobie, która ukończyła 75 lat i nie posiada prawa do dodatku pielęgnacyjnego z ZUS.
Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje niezależnie od wysokości osiągniętego dochodu.
Od dnia 01-11-2019r. jest to kwota 215,84 zł miesięcznie.
2. Świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje:
1) matce albo ojcu,
2) innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1359 ze zm.) ciąży obowiązek alimentacyjny,
3) opiekunowi faktycznemu dziecka jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, albo osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.
Osobie innej niż spokrewniona w pierwszym stopniu, na której ciąży obowiązek alimentacyjny, przysługuje świadczenie pielęgnacyjne, w przypadku gdy nie ma osoby spokrewnionej w pierwszym stopniu albo gdy osoba ta nie jest w stanie sprawować opieki, o której mowa w ust. 1.
Wysokość świadczenia pielęgnacyjnego w okresie od 1 stycznia 2024r. do 31 grudnia 2024 r – wynosi 2988 zł
Świadczenie pielęgnacyjne przysługujące za niepełne miesiące kalendarzowe wypłaca się w wysokości 1/30 świadczenia pielęgnacyjnego za każdy dzień. Należną kwotę świadczenia zaokrągla się do 10 groszy w górę.
Na podstawie nowych przepisów świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje tylko w sytuacji, kiedy niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała przed ukończeniem 18 r.ż lub przed ukończeniem 25 r.ż ale podczas nauki w szkole lub szkole wyższej (art. 17 ust. 1b) .
Świadczenia pielęgnacyjne nie przysługują, jeżeli:
1) osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty socjalnej, zasiłku stałego, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego;
2) osoba wymagająca opieki:
a) pozostaje w związku małżeńskim,
b) została umieszczona w rodzinie zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej spokrewnionej z dzieckiem, na której ciąży obowiązek alimentacyjny, albo, w związku z koniecznością kształcenia, rewalidacji lub rehabilitacji, w placówce zapewniającej całodobową opiekę, w tym w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, i korzysta w niej z całodobowej opieki przez więcej niż 5 dni w tygodniu, z wyjątkiem zakładów opieki zdrowotnej;
3) osoba w rodzinie ma ustalone prawo do wcześniejszej emerytury na to
4) osoba w rodzinie ma ustalone prawo do dodatku do zasiłku rodzinnego, o którym mowa w art. 10, albo do świadczenia pielęgnacyjnego na to lub na inne dziecko w rodzinie;
5) na osobę wymagającą opieki członek rodziny jest uprawniony za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.
Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje niezależnie od dochodu.
3. Specjalny zasiłek opiekuńczy
Przysługuje on osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny - czyli pokrewieństwo 1 i 2 stopnia (dzieci – rodzice, wnuki – dziadkowie, rodzeństwo) a także współmałżonkom, jeżeli rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
Orzeczenia osób wymagających opieki nie muszą też spełniać takiego warunku, który wprowadzono przy świadczeniu pielęgnacyjnym, czyli że niepełnosprawność musiała powstać przed ukończeniem 18 roku życia lub przed ukończeniem 21 roku życia, ale podczas nauki w szkole lub szkole wyższej.
Kwota świadczenia to 620 zł miesięcznie.
Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę REZYGNUJE z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu jej sprawowania (czyli podstawowym warunkiem otrzymania świadczenia jest istnienie ścisłego związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy rezygnacją z pracy, a podjęciem się opieki nad osobą niepełnosprawną).
Wprowadzono kryterium dochodowe – 764 zł.
Postępowanie w sprawie o przyznanie specjalnego zasiłku opiekuńczego wszczyna się na podstawie wniosku o ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego, do którego należy dołączyć (między innymi):
1. kserokopia orzeczenia o niepełnosprawności (oryginał do wglądu):
a. w przypadku dzieci do 16 roku życia orzeczenie o zaliczeniu do osób niepełnosprawnych wraz ze wskazaniami w punktach: 7 i 8,
b. w przypadku osób powyżej 16 roku życia orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, i grupie inwalidzkiej lub o całkowitej niezdolności do pracy samodzielnej egzystencji.
4. oświadczenie o niepobieraniu żadnych świadczeń emerytalno – rentowych z KRUS, Biura Emerytalnego MSWiA, Wojskowego Biura Emerytalnego i innych instytucji, niepobieraniu zasiłku stałego na podstawie przepisów ustawy o pomocy społecznej, nieprowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej – wzór oświadczenia do pobrania
5. Jeżeli wnioskodawca lub osoba wymagająca opieki jest rozwiedziona – wyrok rozwodowy, separowana – wyrok orzekający separację, wdową lub wdowcem – akt zgonu współmałżonka.
W przypadku przyznania świadczenia, Wnioskodawca zgłoszony zostaje do ubezpieczenia emerytalno-rentowego, w związku z czym należy dostarczyć dokumenty (oryginały i kopie), potwierdzające okresy składkowe (dokumenty te należy dostarczyć tylko do pierwszego wniosku), tj. świadectwo ukończenia ostatniej szkoły, wszystkie świadectwa pracy, w przypadku kobiet akty urodzenia dzieci, ew. inne dokumenty. Wnioskodawca może jednocześnie ubiegać się o objęcie ubezpieczeniem zdrowotnym siebie oraz członków swojej rodziny, jeśli nie podlegają oni ubezpieczeniu zdrowotnemu z innego tytułu.
Specjalny zasiłek opiekuńczy nie przysługuje, jeżeli:
1. Osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego.
2. Osoba sprawująca opiekę podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu z innych tytułów (rolnik posiadający gosp. rolne o powierzchni powyżej 1 ha przeliczeniowego użytków rolnych podlega takiemu obowiązkowi z mocy ustawy w KRUS)
3. Osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego lub świadczenia pielęgnacyjnego.
4. Osoba sprawująca opiekę sama legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.
5. Osoba wymagająca opieki została umieszczona w rodzinie zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej spokrewnionej, w rodzinnym domu dziecka albo, w związku z koniecznością kształcenia, rewalidacji lub rehabilitacji w placówce zapewniającej całodobową opiekę, w tym w specjalnym ośrodku szkolno-wychowawczym, z wyjątkiem podmiotu wykonującego działalność leczniczą, i korzysta w niej z całodobowej opieki przez więcej niż 5 dni w tygodniu.
6. Na osobę wymagającą opieki inna osoba ma ustalone prawo do wcześniejszej emerytury.
7. Członek rodziny osoby sprawującej opiekę ma ustalone prawo do dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego, prawo do specjalnego świadczenia opiekuńczego lub świadczenia pielęgnacyjnego.
8. Na osobę wymagającą opieki jest ustalone prawo do dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego, prawo do specjalnego świadczenia opiekuńczego lub świadczenia pielęgnacyjnego.
9. Na osobę wymagającą opieki inna osoba jest uprawniona za granicą do świadczenia na pokrycie wydatków związanych z opieką, chyba że przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego lub dwustronne umowy o zabezpieczeniu społecznym stanowią inaczej.
Specjalny zasiłek opiekuńczy przyznawany jest na okres ważności orzeczenia, ale nie dłużej niż do końca okresu zasiłkowego (tj. od 1 listopada danego roku do 31 października kolejnego roku). Każdorazowo przy ustalaniu prawa do tego świadczenia obowiązkowe jest przeprowadzenie wywiadu środowiskowego, który będzie aktualizowany po sześciu miesiącach (lub każdorazowo w przypadku wystąpienia wątpliwości co do spełniania warunków do przyznania świadczenia.
